مته چیست ؟
مته از مهم ترین اجزای دریل محسوب می شود که وظیفة مهمی در سوراخکاری اشیاء دارد. از مته برای سوراخکاری سطوح مختلف نظیر بتن، آهن، چوب، آلومینیوم، مس، مصالح ساختمانی و… مورد استفاده قرار می گیرند . مته ها در سایز و قطر متفاوتی ساخته شده و متناسب با نیاز شما به کار گرفته می شود. مته ها از متریال های متفاوتی ساخته می شوند و هر جنس مته برای کار بر روی یک سطح مشخص قابلیت استفاده دارد. مته ها نیاز به مراقبت دارند در صورتی که به درستی از آن ها نگهداری کنید سال ها دوام خواهد داشت.
مته مرغک چیست؟
مته مرغک یکی از انواع مته است و در سوراخکاری هایی که نیاز به دقت زیادی دارند برای مشخص کردن دقیق مرکز سوراخ و جلوگیری از سر خوردن مته روی قطعه کار استفاده میشود. اگر قصد سوراخکاری یک شفت را داشته باشیم کوچکترین نامرکزی سوراخ روی قطعه کار باعث هم راستا نبودن محور دوران و لنگ زدن هنگام چرخش خواهد شد. این مته با Center drill bit و مته ترکیبی هم شناخته میشود.
مته مرغکدار با ترکیب دو مته که با قطر های مختلف با نام های مته و مته خزینه ساخته شده است. این مته ازجنس فولاد تندبر است.عموما این مته با این جنس ساخته می شود. این مته با توجه به جنس کار دارای کبالت نیز موجود هستند که تعداد این نوع از مته هایی با جنس فولاد تند بر کمتر است.این نوع نیز باتوجه به کاربرد ها و نیاز های مختلف دارای مدل های مختلفی است.
انواع مته مرغک
متهمرغک‌‌‌ها از لحاظ شکل بدنه به انواع مختلفی تقسیم میشوند که با توجه به عملیات مورد نیاز، انتخاب میشوند. از انواع مته مرغک می‌‌‌توان به سه نوع زیر اشاره کرد:
1 نوع A متهمرغک بدون خزینه محافظ با زاویة مخروط 60 درجه
2 نوع B متهمرغک با خزینه محافظ با زاویة مخروط 60 درجه و زاویة خزینه 120
3 نوع R متهمرغک قوسدار
انواع مته مرغک از نظر جنس بدنه
مرغک HSS: این نوع مته از جنس فولاد تندبُر ساخته شده و برای سوراخکاری قطعه کار‌هایی که دارای جنس خیلی سخت نیستند مناسب است.
مرغک کبالت دار: درصد کمی از این نوع مته از کبالت ساخته می شود. دلیل استفاده از این نوع مته این است که سوراخکاری فلزات سخت باعث ایجاد حرارت می شود و این حرارت موجب سوختن مته میشود. وجود کبالت از سوختن مته جلوگیری می کند.
مرغک کارباید دار: از نظر جنس مته، کارباید سخت ترین مته مرغک است و برای ایجاد حُفره بر روی قطعه کار‌های با جنس سخت مناسب است.
ساختمان مته مرغک
مته مرغک که قبلا به نام متة ترکیبی شناخته میشد، در حقیقت ترکیبی دو مته با قطر متفاوت یا مته خزینه است . جنس مته مرغک معمولا از فوالدهای تندبر )HSS )است. البته متهمرغک‌‌های کارباید و کبالتدار نیز وجود دارند.
روش استفاده از مته مرغک
قطر قطعه و جسمی که قرار است سوراخ کاری کنید به وسیله ی کولیس اندازه گیری کنید و سپس سایز مته را انتخاب کنید.
قطعه ی کار را به دستگاه سه نظام ببندید دقت کنید که سطح قطعه ی کار نباید برجستگی و یا فرورفتگی داشته باشد برای اینکاری با تراشکاری سطح قطعه را یک دست کنید.
مته ی مرغک را به سه نظام ببندید. با چرخاندن اهرم دستگاه، گلویی مرغک را 3 الی 5 میلیمتر بیرون بیاورید و با کلاهک در سه نظام جا بزنید.
بقیه ی مراحل دیگر به سادگی قابل انجام است با روشن کردن دستگاه و نزدیک کردن و مماس کردن سه نظام مته و سه نظام نگهدارنده قطعه میتوانید به اندازه ی دلخواه خود در قطعه سوراخی ایجاد کنید .
چرا از مته مرغک در تراشکاری استفاده می شود؟
سوراخ ایجاد شده توسط مته مرغک به ماشین‌کار کمک می‌کند تا نوک مته دقیقا در محل مورد نظر در قطعه در حال چرخش قرار گیرد و مته منحرف نشود.
از مته مرغک در تراشکاری برای دو منظور استفاده میشود:
- مشخص کردن دقیق مرکز سوراخ برای جلوگیری از سر خوردن و نفوذ آسان و مطمئن مته
- ایجاد تکیهگاه مناسب برای مرغک در عملیات تراشکاری قطعات بلند و مخروطتراشی به کمک انحراف مرغک
نحوه اتصال و مراحل انجام مته مرغک زنی توسط دستگاه تراش
برای اتصال مته مرغک به دستگاه تراش از 3 نظام مته استفاده می شود. 3 نظام در حقیقت ابزاری کمکی است که مته ها روی آن متصل می شوند. روی 3 نظام کلاهک هایی برای استفاده از مته های مختلف استفاده می شود.
کلاهک های واسط : مته های دنباله مخروطی و 3 نظام نگهدارنده مته دارای دنباله مخروطی هستند و توسط کلاهک به دستگاه تراش متصل میشوند. این کلاهک های واسطه دارای استاندارد خاص هستند و به آنها مخروط مورس گفته میشود. اندازه مخروط های مورس به شکل زیر است.
- قطر قطعه کار را توسط کولیس اندازه گیری کنید و با توجه به قطر قطعه کار مته مرغک مناسب را انتخاب کنید.
- به نوک مته مرغک توجه کنید که سالم باشد. از مته مرغک با نوک پریده و شکسته استفاده نکنید.
- قطعه کار را به 3 نظام نگهدارنده آن ببندید و در صورت نیاز سطح قطعه کار را تراشکاری کنید.
- مته مرغک را به 3 نظام نگهدارنده مته ببندید و توسط کلاهک ها روی دستگاه تراش متصل کنید.
- با چرخاندن اهرم دستگاه مرغک، گلویی مرغک را 3 تا 5 سانتیمتر بیرون آورده و 3 نظام نگهدارنده مته را بهمراه کلاهک با ضربه در آن جا میزنیم.
- سرعت مناسب چرخش را با توجه به جنس قطعه کار و قطر مته مرغک روی دستگاه تنظیم می کنیم.
- اهرم شروع حرکت را به سمت پایین فشار میدهیم تا 3 نظام نگهدارنده قطعه شروع به چرخش کند. اهرم قفل دستگاه مرغک را آزاد می کنیم و آن را به قطعه کار نزدیک می کنیم و با کمک اهرم ها دستگاه تراش را قفل می کنیم.
- مته مرغک را با سطح قطعه کار مماس می کنیم.
- دستگاه تراش را میچرخانیم تا مته مرغک سوراخی به عمق دلخواهِ ما ایجاد کند.
- پس از ایجاد سوراخ، مته مرغک را بیرون آورده و تمامی ابزارهایی که متصل کردیم را باز می کنیم.
